دانشکده دندانپزشکی

در مورد ترمیم‌های آمالگام مراجعین دندانپزشکی همیشه نگرانی‌های زیادی دارند. مهم‌ترین نگرانی از شنیدن اسم جیوه در ترکیبات این مواد ناشی می‌شود. همهٔ ما در مورد خواص سمی جیوه چیزهایی شنیده‌ایم بنابراین طبیعی است که نگران باشیم در ماده‌ای داخل دهانمان جیوه به کار رفته باشد؛ اما به راستی جیوهٔ به کار رفته در این ماده که برای پرکردن دندان معمول است، چه قدر می‌تواند سلامتی ما را تهدید کند؟ آیا باید به دندانپزشک خود بگوییم که از کاربرد آمالگام در دندان‌های ما خودداری کند؟
ترمیم آمالگام چیست؟

در کشور ما ترمیم آمالگام به نام پرکردگی‌های غیرهمرنگ یا سیاه شناخته شده است و در دنیا بیماران آن را به نام پرکردگی نقره (silver fillings) می‌شناسند. در ترکیب این ماده علاوه بر جیوه، آلیاژهای نقره، قلع و مس و برخی آلیاژهای دیگر احتمالی مانند زینک در درصدهای متفاوت استفاده می‌شود. ترمیم‌های آمالگام بیش از ۱۵۰ سال است که در دهان صدها میلیون نفر استفاده شده‌اند و بنابراین همهٔ عوارض و مشکلات احتمالی ایجاد شده توسط آن‌ها در این مدت طولانی قابل بررسی بوده است!
آیا ترمیم آمالگام برای سلامتی مضر است؟

بخار جیوه برای سلامتی مضر است. بخار جیوه در کلیه‌ها و مغز می‌تواند عوارضی ایجاد کند؛ اما بیماران در معرض این بخارهای جیوه به طوری که اثر کلینیکی داشته باشد نیستند. مطالعات طولانی‌مدت زیادی نشان داده‌اند که جیوهٔ پرکردگی برای بیماران خطری ندارد. به طوری که موسسهٔ غذا و داروی امریکا (FDA) که ارگان بسیار سختگیری در این زمینه‌هاست، استفاده از آمالگام در افراد بالای شش سال را بلامانع دانسته است. در افراد زیر شش سال شواهدی از خطر ترمیم‌های فلزی حاوی جیوه برای سیستم عصبی وجود ندارد ولی از آنجا که شواهد بی‌خطر بودن هم کافی نیست، استفاده از ترمیم آمالگام در کودکان زیر شش سال منع شده است.
جیوهٔ آمالگام و جیوهٔ غذاهای دریایی:

خطر جیوهٔ آمالگام از خطر جیوهٔ بسیاری از غذاهای دریایی کمتر است! البته نوع جیوهٔ این پرکردگی (elemental) متفاوت از جیوهٔ غذاهای دریایی (نوع متیل مرکوری) است. ولی مصرف دو وعده غذای دریایی در هفته جیوهٔ بیشتری نسبت به یک ترمیم با این ماده وارد بدن می‌کند که البته هر دو مورد خطری برای سلامتی ندارند.
آیا ترمیم‌های آمالگام را باید عوض کنیم؟

برخی از افراد و حتی دندانپزشکان بیماران را تشویق به تعویض ترمیم‌های فلزی می‌کنند. ولی حقیقت این است که نیازی به این کار وجود ندارد. از قضا خارج کردن ترمیم به ایجاد بخار جیوهٔ بیشتری منجر می‌شود و باعث می‌شود و زیان بیشتری دارد.FDI هم بیماران را از تعویض این ترمیم ها دندان‌های سالمی که ترمیم آن‌ها مشکلی ندارد منع کرده است.
آمالگام در خارج از ایران در چه کشورهایی استفاده می‌شود؟

آمالگام ترمیمی است که ازنظر اقتصادی برای بیماران به صرفه‌تر از ترمیم‌های رزینی کامپوزیتی همرنگ است. گاهی ممکن است این شبهه پیش بیاید که در خارج از ایران از این ماده استفاده نمی‌شود (بیمارانی که از اروپا می‌آیند به این شبهه دامن می‌زنند) درحالی که واقعیت غیر از این است. در بیشتر کشورهای دنیا آمالگام در مقیاس وسیع برای بیماران استفاده می‌شود. کشور امریکا که محل تولد علم دندان‌پزشکی معاصر است پیشگام تداوم استفاده از این ماده با ترکیب جیوه برای بیماران است.ADA(انجمن دندان‌پزشکان امریکا) و FDI هم استفاده از این ماده را تائید کرده‌اند.

در استرالیا، بریتانیا، فرانسه و … هم سازمان‌های متولی رسمی، استفاده از آمالگام را بلامانع دانسته‌اند؛ اما در کشورهای اسکاندیناوی مانند سوئد و نروژ استفاده از این ماده معمول نیست که یک دلیل عمده دارد. چرا که در این کشورها قانونی وجود دارد که استفاده از فرآورده‌های حاوی جیوه را ممنوع می‌کند. این قانون مختص آمالگام نیست و باطری‌های جیوه، دماسنج‌ها و فشارسنج‌ها و … را هم دربرمی‌گیرد. در این کشورها هم به طور موردی در کلینیک‌ها استفاده ازاین ماده منع قانونی ندارد ولی با توجه به خطرات محیط زیستی دفع ضایعات حاوی جیوه ، استفاده از این نوع ترمیم در اسکاندیناوی و اروپا نسبت به قبل بسیار کمتر شده است.

شرکت‌های بیمه هم در سال‌های اخیر، ترمیم‌های آمالگام را در برخی کشورها تحت پوشش قرار نمی‌دهند که این تصمیم البته دلایل اقتصادی دارد تا علمی. از این رو استفاده از این ماده ترمیمی در برخی کشورها محدود شده است.
دندان‌پزشکان بیولوژیک چه می‌گویند؟

شاخهٔ من درآوردی از دندان‌پزشکی به نام دندانپزشکی بیولوژیک یا هولیستیک ادعا کرده است که بسیاری از بیماری‌ها به خاطر این ترمیم‌ها ایجاد شده‌اند! منشأ بیماری‌هایی مانند اوتیسم، آلزایمر، افسردگی، آنمی، آلرژی، آلزایمر و …به آمالگام نسبت داده شده است. البته انجمن آلزایمر امریکا، انجمن دندانپزشکان امریکا، سازمان دارو و غذای امریکا و ده‌ها سازمان رسمی، مجمع علمی و ژورنال‌های معتبر دنیا تمام این ادعاها را از اساس نادرست دانسته‌اند و هیچ گونه ارتباطی را بین این بیماری‌ها و نوع ترمیم وارد ندانسته‌اند؛ اما دندان‌پزشکان بیولوژیک با استفاده از قدرت رسانه‌ای و طبابت مبتنی بر ارعاب سعی در ترساندن مردم کرده‌اند.
آمالگام یا کامپوزیت، کدام یک بهتر است؟

ترمیم‌های رزینی جدید که به کامپوزیت معروف هستند امروزه با استفاده از تکنولوژی نانو به کیفیت استحکامی و زیبایی بالایی رسیده‌اند؛ بنابراین امروزه ترمیم‌های کامپوزیت اگر اصولی استفاده شوند ازنظر استحکام با آمالگام فرقی ندارند. ولی با توجه به حساسیت تکنیکی هنوز هم در همه‌جا نمی‌توان از کامپوزیت با خیال آسوده استفاده کرد. بهتر است انتخاب ماده ترمیمی با مشورت بیمار و دندان‌پزشک، با در نظر گرفتن شرایط خاص دندان و مزایا و معایب اختصاصی برای آن مورد صورت گیرد؛ بنابراین نمی‌توان نسخهٔ واحدی برای انتخاب نوع ماده پرکردگی برای همهٔ موارد پیچید و بهترین انتخاب وابسته به شرایط متفاوت است.

منبع: وب سایت دکتر علی مرسلی