دانشکده دندانپزشکی

دلایل خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان علامتی از اختلالات غدد بزاقی دهان است که ممکن است برگشت‌پذیر یا غیرقابل برگشت باشد.

برخی شرایط خاص و بروز بعضی بیماری‌های حاد همچون اوریون نیز از علل به وجود آورنده خشکی موقت دهان است.

خشکی پایدار دهان با علل مختلفی همچون مصرف برخی داروها، رادیوتراپی (اشعه‌درمانی) سر و گردن ، شیمی درمانی، بعضی بیماری‌های سیستمیک و سوء‌تغذیه ایجاد می‌شود.

 برخی بیماری‌های خودایمنی مثل سندرم شوگرن می‌تواند باعث درگیری غدد بزاقی و اشکی به طور همزمان شود که علامت بارز آن، اغلب خشکی دهان و خشکی چشم است و در این مورد به خصوص در افراد جوان و یا مبتلا به روماتیسم باید توجه ویژه‌ای شود؛ چرا که این خشکی دهان ممکن است ناشی از خشک شدن غدد بزاقی باشد.

بیماری دیابت و افزایش قند خون به دلیل دفع بیش از حد آب نیز ممکن است باعث خشکی دهان شود.

استفاده از داروهای ادرارآور، داروهای اعصاب، داروهای مقابله با فشارخون و گرفتگی‌های ماهیچه‌ای و همچنین داروهای ضدحساسیت و ضدافسردگی از عمده‌ترین علل خشکی دهان محسوب می‌شوند

 کسانی که به علت آلرژی، گرفتگی بینی یا بزرگ بودن لوزه سوم از دهان نفس می‌کشند نیز دهانشان خشک می‌شود.  

همچنین کمبود ویتامین‌هایی همچون 2B، A و کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین 12B هم باعث خشکی دهان می‌شود.

 افراد مسن (50 تا 60 سال) نیز به دلیل افزایش سن و تغییرات به وجود آمده در بدن، دچار بیماری خشکی دهان می‌شوند. خشکی دهان بویژه در سنین بالا می‌تواند ناشی از اختلال کارکرد در غدد بزاقی به دلیل افزایش سن باشد.

مهم‌ترین عارضه خشکی دهان، شیوع پوسیدگی‌های شدید دندانی ‌است که با کاهش بزاق اثر شویندگی آن روی سطح دندان‌ها از بین رفته و نیز اثر محافظتی بزاق در مقابل میکروب‌ها کاهش یافته و دندان‌ها به شدت مستعد پوسیدگی می‌شوند.

 با خشک شدن دهان، غدد بزاقی از فعالیت باز مانده و اختلالاتی در سخن گفتن، جویدن، بلع و تشخیص مزه به وجود می‌آورند.

 پوسته پوسته شدن و ترک خوردگی لبها، ‌خشک شدن مخاط دهان و ایجاد زخم‌هایی در دهان، تشدید عفونت‌های قارچی،‌ وضعیت ناخوشایند در بلع غذا، احساس آزاردهنده در حین جویدن غذا از دیگر مشکلات این بیماران است.

 با توجه به این که خشکی دهان عوارض زیادی به دنبال خواهد داشت، توصیه می‌شود افراد مبتلا به آن، با مراجعه به پزشک متخصص نسبت به درمان بیماری خود اقدام نمایند.

 بیماران مبتلا به خشکی دهان می‌بایست هر چهار ماه یک بار به پزشک مراجعه کنند.

 راه های بهبود خشکی دهان چیست؟

شناخت علت خشکی دهان و دوری از آنها مانند کنترل قند خون در مواردی که علت دیابت باشد و یا کاهش استرس و اضطراب و کاهش تحریک اعصاب سمپاتیک می‌تواند تاثیر به سزایی در کاهش این عارضه داشته باشد.

 جویدن به دلیل تولید بزاق و تحریک بیشتر آن می‌تواند در درمان خشکی دهان نقش مهمی داشته باشد و مطالعات نشان داده است، جویدن 10 دقیقه آدامس در هر ساعت باعث افزایش بزاق می‌شود؛ البته جویدن هم در صورتی مۆثراست که غدد بزاقی قادر به فعالیت باشند.

 مصرف میوه‌ها، مایعات به خصوص آب، غذاهای جامد و غنی از فیبر گیاهی در درمان بیماری موثر است.

 همچنین در کسانی که با اختلال عملکرد غدد بزاقی مواجهند، استفاده از بزاق مصنوعی تحت نظر پزشک توصیه می‌شود.

 نوشیدن روزانه 8 لیوان آب و اجتناب از مصرف مواد غذایی دارای ترکیبات پوسیدگی‌زا مثل مواد قندی از روش‌های درمان بیماری خشکی دهان است.

 استفاده از فلوراید به صورت روزانه به اشکال مختلف از جمله ژل، مصرف مواد ترش محرک بزاق دهان و استفاده از ترکیبات دهان شویه نیز از جمله روش‌های درمان بیماری خشکی دهان هستند.

علت خشکی دهان در خواب چیست؟

علت اصلی خشکی دهان هنگام خواب این است که بعضی افراد به جای تنفس از طریق بینی از راه دهان نفس می‌کشند و در نتیجه این فرآیند موجب خشکی دهان و مجاری تنفسی می‌شود.

 عملکرد بینی به گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند هوای ورودی به بینی را گرم کرده و میزان رطوبت آن را افزایش دهد. اما اگر به دلایل مختلفی مانند سرماخوردگی، ابتلا به زکام یا حساسیت فصلی، انسداد مجاری بینی به علت وجود پولیپ یا به هر علت دیگری، تنفس از طریق بینی امکان‌پذیر نباشد، به ناچار هوا باید از طریق دهان وارد مجاری تنفسی شود.

 در طول روز می‌توان با استفاده از راهکارهای مختلف از ایجاد اختلال در فرآیند تنفس تا حد زیادی ممانعت به عمل آورد، اما در هنگام شب که بدن در حالت افقی قرار می‌گیرد، این مشکل برای افراد قدری دردسر ساز می‌شود. بنابراین در چنین شرایطی بیمار باید حتما به پزشک مراجعه کند.

 در مواردی که سرماخوردگی یا ابتلا به حساسیت فصلی یا آلرژی منجر به گرفتگی بینی، ایجاد اختلال در عملکرد بینی و خشکی شدید دهان هنگام خواب شبانه شده باشد، با تجویز داروی مناسب می‌توان تا حدی این مشکل را برطرف کرد. علاوه بر این خروپف کردن در خواب نیز می‌تواند به خشکی دهان منجر شود.

 خروپف کردن نه تنها خواب شبانه فرد را مختل می‌کند، بلکه برای اطرافیان نیز مزاحمت ایجاد می‌کند و در مواردی که شدید باشد می‌تواند موجب توقف تنفس هنگام خواب شود. تجویز داروی مناسب و استفاده از ابزارهایی که می‌تواند نقش بسیار مهمی در بهبود عملکرد تنفس داشته باشند از جمله راهکارهایی است که در درمان خروپف در خواب موثر است.

 البته باید توجه داشت ابتلا به برخی بیماری‌های نادر و همچنین مصرف بعضی از داروها نیز می‌تواند موجب ابتلا به خشکی دهان هنگام خواب شود که در چنین مواردی بهتر است فرد بیمار به پزشک متخصص بیماری‌های عمومی مراجعه کند تا بررسی و آزمایش‌های لازم برای تشخیص علت اصلی ابتلا به این وضعیت انجام شود.